Depresyon; derin üzüntülü, bazense hem üzüntülü hem bunaltılı bir duygudurumla birlikte düşünce, konuşma, motor ve fizyolojik işlevlerde yavaşlayıp durgunlaşma ve tüm bunların yanında da değersizlik, güçsüzlük, isteksizlik, karamsarlık gibi düşünceler taşıma olarak ortaya çıkabilen bir sendromdur.
Tanımından bazı belirtileri çıkarsayabilsek de genel olarak depresyon belirtilerini şu şekilde de sayabiliriz:
- Çökkün, üzüntülü ve bunaltılı duygudurum
- İsteksizlik, ilgide azalma
- Enerji azlığı ve çabuk yorulma
- Konsantrasyonda bozulma
- Değersizlik, yetersizlik, suçluluk düşünceleri
- Uykuda artma ya da azalma
- İştahta artma ya da azalma
- Ölüm düşünceleri
- Hareketlerde yavaşlama ya da ajitasyon
Depresyonun pek çok farklı nedeni olabilir. Bunlardan bir tanesi genetik etkidir. Depresyon hastalarının birinci derece yakınlarında da depresyona yakalanma riski iki üç kat daha fazla bulunmuştur. Ayrıca noradrenalin, serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin de depresyondaki rolü önemlidir.
Bunların dışında çevrenin de pek çok farklı etkisi olabilir. Örneğin daha çok toplumsal sayılabilecek ekonomi sıkıntıları, işsizlik ya da daha bireysel-ruhsal sayılabilecek aile sorunları, sevilen birisinin kaybı, emeklilik gibi kritik olaylar da depresyona zemin hazırlayabilmektedir.
Bilişsel açıdan baktığımızda ise çocukluktan beri yaşantılarımıza bağlı olarak oluşturmuş olduğumuz ve olaylara/durumlara bakış açımızı belirleyen şemalar üzerinden hayatı değerlendiririz. Bu nedenle çocukluk yaşantımızdan itibaren öğrendiklerimiz, ileride oluşacak olan düşüncelerimizi etkiler ve bilişsel çarpıtmalara sebep olabilir. Böylelikle kişi; kendini, dünyayı ve geleceği olumsuz değerlendirme eğiliminde olabilmektedir.
Psikanalitik açıdan baktığımızdaysa Freud’a göre bir sevgi nesnesinin ya da en azından bir sevgi nesnesi imgesinin yitimi söz konusudur ve bu da kişiyi, bir nevi yasa sürükler. Böylelikle kişi, üzüntülü bir ruh haline bürünebilir. Yani bu noktada, bebeklikte anne ile kurulan bağ çok önemlidir zira içe atılan sevgi nesnesi üzerinden dünyayı anlamlandırabilmemiz ve yorumlamamız söz konusudur.
Depresyon Risk Faktörleri Nelerdir?
Olumsuz yaşam olayları, tutarsız/ihmalkar ebeveynler tarafından yetiştirilme, kişilik özellikleri, hormonal sistemimiz, içinde bulunduğumuz çevrenin niteliği, yaşlılık, çocukluk dönemi travması, cinsel/fiziksel istismar öyküsü, bazı tıbbi hastalıklar gibi pek çok farklı etken depresyona neden olabilecek risk faktörlerini oluşturabilmektedir.
Depresyonun Seyri Nasıldır?
Depresyonda başlangıç genelde yavaş olur ve semptomlar nispeten hafif görülebilir. Bu nedenle başlangıçta hastalar, depresyonu olduğunu fark edemeyebilirler. Kimi zaman halsizlik, iştahsızlık, dikkat dağınıklığı gibi sebeplerle başka doktorlara başvurabilirler ancak çözüm bulamazlar.
Kişide depresyona ek olarak başka bazı psikiyatrik tanıların (örn; anksiyete bozukluğu, kişilik bozuklukları gibi) bulunması da depresyon dönemine girmeyi kolaylaştırdığı gibi, iyileşme sürecini de yavaşlatarak olumsuz bir etkide bulunabilmektedir.
Dolayısıyla kimi zaman kişiler, depresyon dönemini tek başlarına atlatmakta zorluk çekmekte ve başaramadıkça daha da karamsarlığa ve umutsuzluğa gömülebilmektedirler. Bu nedenle de bu kişilerin profesyonel bir ruh sağlığı hizmeti almaları önerilmektedir.
Depresyon Tedavisi Nasıldır?
Depresyon tedavisinde de diğer pek çok rahatsızlıkta olduğu gibi en etkili yöntem genelde psikofarmakolojik tedavi yanında psikoterapi hizmeti alınmasıdır. Özellikle orta ve şiddetli düzey depresyonda ilaç tedavisi oldukça faydalı olabilmektedir. Buna ek olarak etkililiği en çok kanıtlanmış olan bilişsel davranışçı terapi (BDT) ile de destek sağlanabilir. Kişinin bilişsel çarpıtmalarının fark edilmesi ve bunların daha sağlıklı alternatif düşüncelerle yer değiştirebilmesi, kişinin daha faal bir hayata geçiş için motive edilmesi gibi durumlarla depresyondaki kişinin iyi olma hali arttırılabilir. Tabi bunların dışında farklı ekollerle ilerleyen terapiler de yine benzer şekilde fayda sağlayacaktır. Tüm bunların dışında EKT tedavisi de depresyonda etkili olduğu düşünülen bir diğer yöntemdir.
Depresyon Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Bu durum kişiden kişiye göre çokça farklılık gösterebilir. Kişinin ruhsal iyiliğini sağlayacak kaynakların varlığı, kişiliği, depresyon şiddeti gibi özelliklere göre iyileşme süresi de değişiklik gösterecektir. Bu nedenle bir uzmanla birlikte bu süreci belirlemek daha sağlıklı olacaktır. Ancak sorunun hemen birkaç seansta bitmesini beklemek de kişide hayal kırıklığı yaratabilir zira kendinize zaman tanımak bu noktada önemlidir.
Depresyon Nasıl Önlenir?
Depresyona girmemek için ilgi duyduğunuz alanlarda aktif olmak, dengeli ve düzenli beslenmek, spor ve egzersiz yapmak, sosyalliğe önem vermek, kendinize zaman ayırabilmek gibi durumlar oldukça etkili olacaktır. Bu şekilde kendinize dikkat etmek hem ruhsal hem fiziksel olarak iyilik halinizi arttırıyor olacaktır. Ayrıca depresyona girmemenize de yardımcı olacaktır.
Depresyon Tekrarlar Mı?
Tek bir depresyon dönemi geçiren hastaların ikinci kez tekrar bu dönemi geçirme olasılığı %50-60, iki kere geçirenlerin üçüncüyü geçirme olasılığı %70 ve daha fazlasını geçirenlerin ise yeniden depresyon dönemi geçirme olasılıkları %90 olarak bulunmuştur. Yani bir kez depresyona girmek, yeniden girmeyi kolaylaştırıcı bir etkiye sahiptir. Ancak bu tabi ki herkeste depresyonun yineleneceği anlamına gelmez. İyileşip tekrarlamayan depresyon dönemleri de elbette mümkün olabilmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Depresyon Genetik Bir Hastalık Mıdır?
Tamamen genetik bir hastalık diyemeyiz zira depresyonu olan ancak çocuklarında depresyon görülmeyen çiftler de görülebilmektedir. Ancak genetik de depresyona yakalanma olasılığını arttırıcı bir etki gibi görünmektedir. Daha önceki cevaplarda da bahsettiğimiz üzere depresyona sahip birinci dereceden akrabaların varlığı depresyona yakalanma olasılığını arttırmaktadır.
Depresyon Tedavi Edilmezse Başka Hastalıklara Sebep Olur Mu?
Tedavi edilmediği taktirde depresyon anksiyete ve ilişkili bozukluklar gibi diğer başka psikiyatrik rahatsızlıklara zemin oluşturabilmektedir. Bu tür hastalıklarla beraber görülme olasılığı fazladır. Ayrıca dolaylı olarak da bağışıklık sisteminin düşmesine sebep olabilen depresyon, fiziksel bazı sağlık sorunlarına da neden olabilmektedir.
